Czym jest Nowy Urbanizm?
13 czerwca 2022 0 komentarzy
Nowy Urbanizm to nurt w urbanistyce, który jest zaliczany do postmodernizmu. Ciężko go jednak uznać za typowy przejaw postmodernizmu – cechą wspólną jest raczej tylko budowanie założeń na zaprzeczaniu modernizmowi. W kwestiach ładu przestrzennego modernizm, podobnie jak w architekturze, preferował rozwiązania wielkoskalowe, wręcz totalitarne. W miastach przyniosło to zatracenie wcześniejszych cech terenów zurbanizowanych i wygenerowanie współczesnych problemów takich jak rozlewanie się miast i “śmierć” ich centrów.
Na pewno Nowy Urbanizm ciężej jest zrozumieć z perspektywy naszego kraju, ponieważ pewne procesy zachodzą u nas z opóźnieniem, w porównaniu z Zachodem (wynika to chociażby z etapu rozwoju ekonomicznego). Dlatego analizując ten nurt, warto patrzeć głównie tam, gdzie on powstał i był rozwijany. Nowy Urbanizm był silnie rozwijany w latach 80. w USA i tam zaangażował się w niego Leon Krier, architekt i urbanista pochodzący z Luksemburga.
Nowy Urbanizm stara się odwrócić procesy, które zaszły w miastach na skutek modernistycznego planowania. Na grunt miast importowano wtedy zasadę specjalizacji, w skutek czego miasta rozpadły się na obszary służące albo spaniu, albo pracy, albo zakupom. Pociągnęło to za sobą szereg negatywnych skutków, jak chociażby rozlewanie się miast – coraz więcej osób uznawało tereny mocno zurbanizowane za nieatrakcyjne i osiedlało się na przedmieściach. To tylko potęgowało problem, ponieważ nasilało ruch prywatnych samochodów, wymuszało budowę jeszcze szerszych ulic (przykładem są miasta w USA, poprzecinane arteriami szybkiego ruchu), a tym samym dochodziło do dalszej fragmentaryzacji przestrzeni miejskiej. Im bardziej centrum miasta traci na atrakcyjności, tym większa jest segregacja społeczna związana z przestrzenią. Centra stają się zaniedbane i zamieszkują je osoby, których nie stać na dom poza miastem. Z kolei klasa średnia i wyższa z przedmieść zaczyna postrzegać środek miasta nie jako przestrzeń do życia, ale jedynie do pracy i załatwiania spraw. W ten sposób miasto traci swój sens, ponieważ, zgodnie z tym, co mówią zwolennicy Nowego Urbanizmu, miasta stworzono jako przestrzeń wspólnego życia, ułatwiającą załatwianie wszystkich życiowych spraw.
Powyżej wymienione problemy modernistycznych miast pozwalają się domyślić, w jakim kierunku zmierza Nowy Urbanizm. Jego głównym postulatem jest deskalowanie miasta, reorganizowanie i budowanie go tak, aby ponownie stał się przestrzenią codziennego życia, w której jednocześnie można pracować, robić zakupy, załatwiać sprawy oraz wypoczywać. Można więc uznać, iż ostatnio coraz popularniejsza koncepcja Miasta Piętnastominutowego ideologicznie jest zakotwiczona właśnie w Nowym Urbanizmie.
W mieście nowego typu stawia się na transport publiczny – powinien on być szybki, komfortowy i łatwo dostępny, tak aby ludzie nie czuli motywacji do używania prywatnych samochodów. Popularyzuje się również korzystanie z rowerów, głównie poprzez rozbudowę sieci ścieżek rowerowych, kontrpasów, śluz rowerowych na skrzyżowaniach oraz innych rozwiązań, które negują uprzywilejowaną pozycję kierowców aut. Istotne są również ciągi piesze, umożliwiające i zachęcające do pokonywania przestrzeni na własnych nogach. W tym kontekście wrogiem Nowego Urbanizmu są podziemne przejścia oraz duże, ruchliwe ulice, rozdzielające tkankę miejską na odseparowane kawałki.
Miasto kształtowane w zgodzie z założeniami Nowego Urbanizmu jest zwarte, zorganizowane wokół punktu centralnego, czyli placu lub rynku. Jest to więc powrót tradycyjnego podejścia do urbanistyki i dzięki temu wdrażanie zasad Nowego Urbanizmu w wielu przypadkach będzie tożsame z rewitalizacją i odnowieniem istniejących, historycznych części miasta.
Nowy Urbanizm ma szereg zalet, z których w kontekście obecnych czasów dwie można uznać za najbardziej istotne:
- jest ekologiczny, ponieważ skutkiem wdrożenia jego założeń jest redukcja ruchu prywatnych samochodów;
- jest ekonomiczny, ponieważ utrzymanie zwartej infrastruktury jest dużo tańsze niż utrzymanie infrastruktury rozwleczonej przez osiedla rozlewające się na przedmieścia.