Jan Zachwatowicz
5 czerwca 2019 0 komentarzy
Jan Zachwatowicz – architekt, historyk architektury, profesor Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Człowiek, który zorganizował służbę konserwatorską w Polsce i podjął prace nad zabezpieczeniem i odbudową zabytków na terenie całego kraju.
Urodził się w 1900 r. w Gatczynie pod Petersburgiem. Był synem kolejarza – Wincentego Zachwatowicza i Jadwigi Małgorzaty Eggert. W 1918 r. ukończył gimnazjum. Chociaż marzył o studiach artystycznych podjął naukę w Instytucie Inżynierii Cywilnej w Petersburgu. Dzięki temu mógł uzyskać wiedzę łączącą technikę z architekturą. Nie zrezygnował jednak ze swoich marzeń i w trakcie studiów uczęszczał również na wykłady w Instytucie Sztuki. Swoje zdolności artystyczne rozwijał rysując przede wszystkim zabytki Petersburga.
Do Warszawy przeniósł się w 1924 r. i rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej. Wkrótce został asystentem prof. Zygmunta Kamińskiego w Katedrze Rysunku Odręcznego. Zachwatowicz z prof. Kamińskim współpracował przez wiele lat i realizował różne zamówienia rysunkowe.
W 1929 r ożenił się z Marią Chodźkówną, studentką na na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.
W 1930 roku został asystentem, a następnie adiunktem w Zakładzie Architektury Polskiej, założonym przez prof. Oskara Sosnowskiego. Współpraca ta zaowocowała tym, że rozpoczął inwentaryzację zabytków w Warszawie. Na zlecenie Stefana Starzyńskiego, prezydenta Warszawy, prowadził prace przy odsłonięciu murów obronnych Starego Miasta. Przed wybuchem II wojny światowej prowadził prace konserwacyjne Kanału Piaseczyńskiego w stolicy Polski oraz przy adaptacji Pałacyku Zabłockiego na cele reprezentacyjne dla Zarządu Miejskiego.
W 1939 r. zaciągnął się do wojska, ale po rozbiciu jego jednostki szybko wrócił do Warszawy. Po śmierci prof. Sosnowskiego przejął jego funkcję. Zajął się dokumentacją zabytków, która okazała się później niezastąpiona przy odbudowie stolicy. Jeszcze w 1939 r. wraz z prof. Jerzym Szablowskim wywiózł 128 skrzyń z cenną dokumentacją. Akta te znajdowały się w gmachu Ministerstwa Wyznań i Oświecenia Publicznego, które wkrótce zamieniono na siedzibę gestapo.
Po zamknięciu Politechniki Warszawskiej Jan Zachwatowicz rozpoczął tajne nauczanie. W czasie wojny działał w Delegaturze Rządu na Kraj, W trakcie Powstania Warszawskiego, narażając życie, wywiózł bezcenne zbiory najpierw do Brwinowa, potem umieścił je w podziemiach klasztoru bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim.
Tuz po wojnie – od 1945 do 1957 r. – pełnił funkcję Generalnego Konserwatora Zabytków, a od 1957 r. przewodniczącego Komitetu Odbudowy zamku Królewskiego w Warszawie. Nigdy nie wstąpił do PZRP. Żył skromnie, ale dzięki temu mógł głosić prawdę i walczyć z kontrowersyjnymi koncepcjami odbudowy stolicy, często sprzecznymi z historyczną zabudową miasta.
W 1963 r. zostaje powołana Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków i Miejsc Zabytkowych ICOMOS, w której Zachwatowicz pełni rolę prezesa. Siedem lat później przeszedł na emeryturę, ale nie zakończył swojej działalności. Kierował odbudową Zamku Królewskiego w Warszawie, a pod koniec lat 70. według jego koncepcji przeprowadzono prace konserwatorskie przy resztkach gotyckich murów obronnych i gotyckim moście na Pl. Zamkowym.
Prof. Jan Zachwatowicz jest laureatem wielu nagród i orderów. Został odznaczony Krzyżem z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Był honorowym członkiem instytutu Architektury Brytyjskiej – RIBA i członkiem rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa. Dzięki temu przyczynił się utrzymania jako muzea obozów w Oświęcimiu-Brzezince, Majdanku i Sztuthoffie.
W 1954 r. w Hadze wygrał konkurs na międzynarodowy znak obiektu zabytkowego, który jest wykorzystywany od tamtej pory do oznaczania cennych miejsc i budynków. Jego Błękitna Tarcza jest odpowiednikiem Czerwonego Krzyża w zakresie ochrony dóbr kultury na wypadek zagrożeń zarówno w czasie wojny, jak i pokoju.
Oprócz tego był autorem m.in. “Architektura polska” (1966), “Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku” (1971), “Zamek Królewski w Warszawie” (1972). W1964 r. prof. Jan Zachwatowicz współredagował Międzynarodową Kartę Konserwacji i Restauracji Zabytków oraz Miejsc Zabytkowych, zwaną KARTĄ WENECKĄ.
Zmarł 18 sierpnia 1983 r. w Warszawie. W kwietniu 2011 upamiętniono prof. Jana Zachwatowicza nadając ciągowi pieszemu położonemu w Warszawie pomiędzy wewnętrznym a zewnętrznym murem obronnym, na odcinku od ulicy Piekarskiej do skarpy wiślanej, nazwę Międzymurze Jana Zachwatowicza.
Dodane w kategorii: Słynni architekci