Rodzaje kolumn antycznej Grecji

20 października 2020 0 komentarzy

Antyczne kolumny greckie są istotnym elementem architektonicznym, między innymi ze względu na ich znaczenie w rozpoznawaniu poszczególnych porządków architektury czasów starożytnych. A ich najbardziej wyrazistym emblematem są właśnie głowice kolumn. Umiejętność odróżniania ich poszczególnych rodzajów jest więc kluczowa dla zrozumienia idei porządków antycznych w ogóle. Jakie są najważniejsze wyznaczniki oraz różnice między nimi?

Kolumna dorycka

Mająca swoje korzenie w architekturze drewnianej, kolumna dorycka jest najcięższą i najbardziej monumentalną spośród wszystkich, z tego względu nazywana jest również kolumną męską. Funkcjonalność jest tu ważniejsza niż estetyka. Kolumna dorycka ustawiona jest bezpośrednio na stylobacie (najwyższym stopniu podbudowy). W przeciwieństwie do innych kolumn nie posiada bazy. Sprawia wrażenie grubej i masywnej, lekko zwęża się ku górze. Trzon pokrywają pionowe żłobienia (jest ich od 16 do 20). Zdobienie głowicy jest niezwykle oszczędne – tworzą go jedynie echinus (przypominający kształtem płaską poduszkę) i abakus (umiejscowiona na echinusie kwadratowa płyta).

Kolumna jońska

Pochodzi z tych samych czasów co kolumna dorycka, powstała jednak na terenie Azji Mniejszej. Smuklejsza i delikatniejsza od swej poprzedniczki, określania często mianem kolumny kobiecej. Ustawiona na bazie, również zwęża się ku górze, jednak mniej niż jej poprzedniczka, jej żłobienia są gęstsze i węższe (zazwyczaj około 24). Najbardziej rozpoznawalną jej cechą jest jednak głowica ozdobiona wolutą przypominającą kształtem baranie rogi. Znajdujący się nad wolutą abakus o profilowanych krawędziach jest obficiej zdobiony niż ten w kolumnie doryckiej.

Charakterystyczne dla porządku jońskiego są również kariatydy – kolumny w kształcie kobiet, podtrzymujących na głowach inne elementy architektoniczne – belkowanie czy balkony.

Kolumna koryncka

Młodsza od opisywanych wcześniej, kolumna koryncka rozwinęła się w oparciu o porządek joński, dlatego współdzieli z nim niektóre cechy. Podobnie jak kolumna jońska ustawiona jest na trójdzielnej bazie, jej trzon pokrywają 24 pionowe żłobienia. Sprawia wrażenie smukłej i lekkiej. Ponownie, najłatwiej rozpoznać ją po głowicy – tu w postaci koszyka (kalatosu) złożonego z dwóch rzędów ozdób w kształcie liści akantu rozchylonych na zewnątrz. Nad nimi umiejscowione są małe woluty, podobne do tych jońskich. Porządek koryncki określany jest mianem dziewczęcego.

Kolumna toskańska

Porządek toskański, choć należy do porządków klasycznych, nie jest omawiany równie często, co trzy poprzednie. Powstał w oparciu o porządek dorycki, z tego powodu współdzieli z nim wiele cech. Kolumna toskańska ustawiona jest na bazie, co odróżnia ją od tej doryckiej, dodatkowo zaś jej trzon nie ma wyżłobień, pozostaje więc gładki. Wśród podobieństw należy wymienić natomiast budowę głowicy, złożonej z echinusa i abakusa. Całość sprawia wrażenie ciężaru i monumentalności, również ze względu na jakość wykorzystywanych materiałów.

Warto wspomnieć również o kolumnach kompozytowych, powstałych już w starożytnym Rzymie, a łączących w sobie elementy porządku korynckiego i jońskiego oraz tak zwanych porządkach spiętrzonych, łączących w jednej budowli architektonicznej rozwiązania charakterystyczne dla innych starożytnych stylów architektonicznych.

Dodane w kategorii: Architektura historyczna, Elementy architektoniczne