Starożytne budowle megalityczne

26 czerwca 2020 0 komentarzy

Cieszą się sławą jednych z najbardziej tajemniczych dzieł ludzkich rąk. Przyciągają archeologów i historyków, ale również przedstawicieli neopogańskich ruchów religijnych oraz miłośników teorii spiskowych. Pochodzące z epoki kamiennej budowle megalityczne spotykane są na całym świecie i zaliczane są do najstarszych budowli znanych człowiekowi. Najprawdopodobniej pełniły głównie funkcje sakralne.

Podstawowe formy

Menhiry to wkopane pionowo w ziemię kamienne słupy, najczęściej zwieńczające szczyty kurhanów. Mogą mieć różną wielkość – np. menhir z Locmariaquer w Bretanii, zanim uległ zniszczeniu, miał około 22 metrów wysokości.

Dolmeny to z kolei grobowce w kształcie prostopadłościanu. Powstawały poprzez ustawienie pod kątem prostym trzech lub czterech kamiennych płyt, a następnie nakryciu ich dużym blokiem od góry. Długość boku takich budowli sięga zazwyczaj około trzech metrów.

Natomiast kromlechy to koliste konstrukcje, najczęściej spotykane na Wyspach Brytyjskich.

Powstawały również formy bardziej złożone. Były to głównie grobowce: korytarzowe (do komory grobowej prowadził długi korytarz), galeriowe (długie budowle bez podziału na korytarz i komorę grobową), niewielkie grobowce skrzynkowe, przykrywane kurhanami oraz bezkomorowe budowle kamienno-ziemne.

Okres powstawania

W Europie najczęściej spotyka się megality powstałe w okresie neolitu oraz chalkolitu. Na niektórych terenach ich budowę praktykowano jednak jeszcze później, w epoce brązu.

Pierwotnie powstawały na terenie Wysp Brytyjskich, Bretanii oraz terenów dzisiejszej Hiszpanii, jednak później zaczęto je tworzyć także na terenie Skandynawii oraz dzisiejszych Niemiec i Polski. Poza Europą spotykane są także w Australii i Oceanii, Azji oraz Ameryce.

Przypuszczalne techniki budowy

W epoce neolitu nie stosowano jeszcze metali ani kół. Transport oparty był przede wszystkim na sile ludzkich rąk i wymagał udziału nawet kilkuset osób; badania archeologiczne wykazały, że budowniczowie wspomagali się linami, drewnianymi belkami i rolkami, które umożliwiały ich “przewożenie”. Do obróbki głazów stosowano proste narzędzia, takie jak młoty.

Przykłady budowli

Najbardziej znaną budowlą megalityczną na świecie jest niewątpliwie brytyjskie Stonehenge – ogromny kromlech składający się z dwóch kamiennych kręgów otoczonych wałami ziemnymi. Kamienie do jego budowy przetransportowano na odległość nawet 250 km (wewnętrzny krąg tworzą tzw. blue stones ze skały z Walii). Stonehenge jest częścią kompleksu megalitycznego Salisbury Plain.

Z kolei na terenie Irlandii znajduje się Newgrange, znane także pod nazwą Sí an Bhrú. Jest to jeden z największych grobowców korytarzowych na świecie, datowany na około 3200 lat p.n.e. Razem z nasypem mogilnym ma on około 85 metrów długości i jest wysoki na 11 m.

Najstarszą budowlą megalityczną w Europie jest natomiast kompleks świątyń na Malcie. Powstały około 3500 – 2500 lat p.n.e. składa się głównie z budynków wybudowanych na planie koniczyny. Bloki skalne użyte do budowy zostały ozdobione reliefami. Najstarszymi elementami kompleksu są sarkofagi oraz wolnostojące kamienne bloki, wzniesione około 4500 – 4100 lat p.n.e.

Budowle megalityczne na terenach dzisiejszej Polski związane są z kulturą amfor kulistych oraz pucharów lejkowatych. Najczęściej spotyka się grobowce skrzyniowe, jak również grobowce galeriowe (tzw. grobowce kujawskie).

Z kolei kamienne kręgi znajdujące się na Kaszubach nie są budowlami neolitycznymi – pochodzą z około 1 wieku n.e.

Dodane w kategorii: Architektura historyczna, Ciekawe budynki